Achter de schermen van Kind of Blue

Kind of Blue is de sound van het muzikale spanningsveld in 1959, waarin de volwassen geworden stijlen hardbop en cooljazz meer en meer gezelschap krijgen van freejazz. Het antwoord van Miles Davis op de tijdgeest zou nooit meer weg te denken zijn uit de muziekgeschiedenis. Modale, ruimtelijke klanken die ademen en swingen tegelijk. Minimalistische aquarellen die iedereen kon volgen. En dat alles doorspekt met blues en virtuositeit, de essentie van jazz. Als luisteraar ben je getuige van een ongekend spannende ontdekkingsreis: zes muzikale pioniers die kraakhelder, krachtig en nagenoeg onvoorbereid improviseren. Wat ging er precies vooraf aan Kind of Blue, het beste jazzalbum aller tijden?

Bandleider

Een belangrijke factor in de totstandkoming van dit meesterwerk was de rol die Miles hierin speelde als bandleider. Hij was gewoon de juiste man op de juiste plaats, op het juiste moment. Zoals zo váák, bleek later.

Reeds vroeg in zijn carrière was Miles een stijlicoon. Met zijn vibratoloze, lepe spel, zijn diepe trompetgeluid, zijn ingetogen voorkomen en zijn onfeilbaar voorkomen, strakke Brooks Brothers pakken. Universeel en krachtig in zijn eenvoud, net als zijn spel. En voor iedereen te volgen.

Dat hij in de jaren veertig nog met de grote Charlie Parker speelde was een voorbode: het was Miles zélf die een bijzonder goede neus ontwikkelde voor jonge, talentvolle jazzmusici die eruit sprongen. Hij volgde Parkers voorbeeld en zette geen volgzame ja-knikkers naast elkaar in de band. Integendeel.

Miles zette zichzelf begin jaren vijftig als artiest en bandleider op de kaart met de platen Birth of the Cool, Walkin’ en Bags’ Groove. In 1955 richtte hij zijn beroemde eerste kwintet op met John Coltrane, Red Garland, Paul Chambers en Philly Joe Jones.

Iets later ging hij van Prestige naar het veel grotere en internationalere Columbia. Het label en Miles waren aan elkaar gewaagd; ze daagden elkaar uit.

De samenwerking met arrangeur Gil Evans bijvoorbeeld. Voor Sketches of Spain orkestreerde hij niet alleen Spaanse muziek maar ook jazz op een klassieke manier, met abstracte harmonieën. Een wonderschone combinatie met de ijle trompet van Miles als solist.

Gedurfd en succesvol. Zoals zijn hele carriere.

Kind of Blue

Met de toevoeging van de ongelooflijke Cannonball Adderley aan het kwintet voerde Miles de muzikale spanning nóg verder op. Een strategie die hij later nog vaak zou toepassen als bandleider.

Coltrane en Cannonball wilden niet voor elkaar onderdoen en soleerden de pannen van het dak. Het leverde nog twee fenomenale albums op: Live at the Plaza en Milestones.

Toen Miles opdracht kreeg om in Europa de muziek te maken voor de film Ascenseur pour l’échafaud, moest hij de studio in zonder vooraf te kunnen repeteren.

Hij schreef wat schetsen op. Het resultaat van de opnamen uit december 1957 was prachtige, verstilde muziek.

De eenzaam gespeelde trompetpartijen hadden een melancholie, die perfect paste bij de tragische avonturen van Julliette Gréco in de klassieke film noir.

The Church

Met deze manier van werken nog vers in gedachten, besteeg Miles in het voorjaar van 1959 de 30th Street Studio.

‘The Church’, een voormalige kerk, met grote, hoge ruimtes en een fenomenale akoestiek die veel voor klassieke opnamen werd gebruikt.

Deze groep van extreem getalenteerde musici — uitgebreid met pianist Wynton Kelly op Freddie the Freeloader — nam onder Miles’ leiding met vrijwel allemaal first takers in enkele uren het meesterwerk Kind of Blue op.

Het perfect geënsceneerde stijlhuwelijk tussen cool jazz en hard bop, tussen behoudende en progressieve krachten in de muziek, tussen wat voorbedacht was en wat geïmproviseerd moest worden.

Dat kon alleen Miles Davis, op dit moment, met deze mensen, op deze manier.

‘Kind of Blue captures the spirit of discovery – Herbie Hancock

Nieuwsgierig maken

Eerst dat abstracte intro van Bill Evans. Zijn smaak en touché doen denken aan Ravel.

Dan mengt de fluwelen contrabas van Paul Chambers zich in het gesprek mengt. Het klankbeeld breekt verder open.

Daar is het basthema, daar zijn de akkoorden en het ride cymbal van Jimmy Cobb.

In enkele seconden heeft de ritmesectie muzikake bouwwerk opgetuigd dat Kind of Blue heet.

Je voelt meteen: deze muziek ademt. Het swingt, het praat, het beweegt, het kleurt, maar er is wel ruimte.

Hoopvolle klanken die bij elke maat nieuwsgierig maken naar de volgende. Een reis in de tijd. De ultieme soundtrack van miljoenen liefhebbers.

Zo werd de tijd geschreven.

tom beek (c) hans reitzema

Tom Beek, saxofonist, tekstschrijver, webdesigner en fotograaf. Onregelmatig op Twitter en Instagram. Eindredacteur Jazz Bulletin. Nerd/helpdesk/detective. Gek op jazz, koffie en camera's. Ruikt aan boeken.

Plaats een reactie